โรคเบาหวาน ทุกสิ่งที่คุณควรรู้เกี่ยวกับการป้องกัน วินิจฉัย และรักษา

โรคเบาหวานเป็นโรคเรื้อรังที่เกิดจากความผิดปกติในการผลิตหรือการใช้ฮอร์โมนอินซูลินของร่างกาย ส่งผลให้ระดับน้ำตาลในเลือดสูงกว่าปกติ ตามข้อมูลจากองค์การอนามัยโลก (WHO) ในปี 2021 มีผู้ป่วยเบาหวานทั่วโลกประมาณ 537 ล้านคน และคาดว่าจะเพิ่มขึ้นเป็น 783 ล้านคนในปี 2045

สำหรับประเทศไทย สมาคมโรคเบาหวานแห่งประเทศไทย รายงานว่า มีผู้ป่วยเบาหวานประมาณ 4.8 ล้านคน คิดเป็น 7.2% ของประชากรไทย

ประเภทของโรคเบาหวาน

1. เบาหวานชนิดที่ 1

เกิดจากภูมิคุ้มกันของร่างกายทำลายเซลล์ตับอ่อนที่ผลิตอินซูลิน ทำให้ร่างกายไม่สามารถผลิตอินซูลินได้ มักพบในเด็กและวัยรุ่น

2. เบาหวานชนิดที่ 2

เป็นชนิดที่พบบ่อยที่สุด (90-95% ของผู้ป่วยเบาหวานทั้งหมด) เกิดจากร่างกายดื้อต่ออินซูลินหรือผลิตอินซูลินไม่เพียงพอ

3. เบาหวานขณะตั้งครรภ์

เกิดขึ้นในระหว่างตั้งครรภ์ และมักหายไปหลังคลอด แต่เพิ่มความเสี่ยงต่อการเป็นเบาหวานชนิดที่ 2 ในอนาคต

สาเหตุและปัจจัยเสี่ยง

• พันธุกรรม: มีประวัติครอบครัวเป็นเบาหวาน
• น้ำหนักเกินและโรคอ้วน: ศูนย์ควบคุมและป้องกันโรค (CDC) รายงานว่าเป็นปัจจัยเสี่ยงสำคัญของเบาหวานชนิดที่ 2
• การขาดการออกกำลังกาย: เพิ่มความเสี่ยงต่อภาวะดื้ออินซูลิน
• อายุ: ความเสี่ยงเพิ่มขึ้นเมื่ออายุมากกว่า 45 ปี

อาการและสัญญาณเตือน

อาการทั่วไปของโรคเบาหวาน ได้แก่:

• ปัสสาวะบ่อยและมาก
• กระหายน้ำมากผิดปกติ
• หิวบ่อย
• น้ำหนักลดโดยไม่ทราบสาเหตุ
• อ่อนเพลีย
• ตาพร่ามัว

เบาหวานชนิดที่ 1 มักมีอาการเฉียบพลันและรุนแรง ในขณะที่เบาหวานชนิดที่ 2 อาจมีอาการค่อยเป็นค่อยไปและไม่ชัดเจน

การวินิจฉัยโรคเบาหวาน

การวินิจฉัยโรคเบาหวานทำได้โดย:

• การตรวจระดับน้ำตาลในเลือด: ตรวจเลือดหลังอดอาหาร 8 ชั่วโมง
• การทดสอบความทนต่อกลูโคส (GTT): ตรวจระดับน้ำตาลหลังดื่มน้ำตาล 75 กรัม
• การตรวจ HbA1c: บ่งบอกระดับน้ำตาลเฉลี่ยในช่วง 2-3 เดือนที่ผ่านมา

ตามเกณฑ์ของ สมาคมโรคเบาหวานอเมริกัน (ADA) การวินิจฉัยเบาหวานทำได้เมื่อ:

• ระดับน้ำตาลในเลือดหลังอดอาหาร ≥ 126 mg/dL
• ระดับน้ำตาลหลังทำ GTT ≥ 200 mg/dL
• HbA1c ≥ 6.5%

ภาวะแทรกซ้อนของโรคเบาหวาน

ภาวะแทรกซ้อนที่สำคัญของโรคเบาหวาน ได้แก่:

• ภาวะแทรกซ้อนทางตา: เช่น จอประสาทตาเสื่อม ต้อกระจก
• โรคไตจากเบาหวาน: อาจนำไปสู่ภาวะไตวายเรื้อรัง
• โรคหัวใจและหลอดเลือด: เพิ่มความเสี่ยงต่อโรคหัวใจและหลอดเลือดสมอง
• ปลายประสาทเสื่อม: ทำให้สูญเสียความรู้สึกที่เท้า เสี่ยงต่อการเกิดแผลที่เท้า

การรักษาโรคเบาหวาน

การรักษาโรคเบาหวานประกอบด้วย:

• การควบคุมอาหาร: รับประทานอาหารที่มีดัชนีน้ำตาลต่ำ ควบคุมปริมาณคาร์โบไฮเดรต
• การออกกำลังกาย: ช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือดและเพิ่มความไวต่ออินซูลิน
• การใช้ยาเบาหวาน: เช่น Metformin, Sulfonylureas
• การฉีดอินซูลิน: จำเป็นสำหรับผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 1 และบางรายของชนิดที่ 2
• การติดตามระดับน้ำตาลด้วยตนเอง: ใช้เครื่องตรวจน้ำตาลในเลือดที่บ้าน

การป้องกันโรคเบาหวาน

การป้องกันโรคเบาหวาน โดยเฉพาะชนิดที่ 2 สามารถทำได้โดย:

• การรับประทานอาหารที่มีประโยชน์: เน้นผัก ผลไม้ ธัญพืช โปรตีนไขมันต่ำ
• การออกกำลังกายสม่ำเสมอ: อย่างน้อย 150 นาทีต่อสัปดาห์
• การรักษาน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ: ลดน้ำหนักหากอยู่ในเกณฑ์อ้วน
• การตรวจสุขภาพประจำปี: เพื่อค้นหาภาวะเสี่ยงต่อเบาหวานแต่เนิ่นๆ

นวัตกรรมในการรักษาเบาหวาน

นวัตกรรมล่าสุดในการรักษาเบาหวาน ได้แก่:

• เทคโนโลยีการติดตามระดับน้ำตาลแบบต่อเนื่อง (CGM): ให้ข้อมูลระดับน้ำตาลตลอด 24 ชั่วโมง
• ปั๊มอินซูลินอัตโนมัติ: ปรับการให้อินซูลินตามระดับน้ำตาลแบบอัตโนมัติ
• การรักษาด้วยเซลล์ต้นกำเนิด: อยู่ในขั้นตอนการวิจัยเพื่อฟื้นฟูการทำงานของเซลล์ตับอ่อน

เบาหวานกับการใช้ชีวิตประจำวัน

การจัดการโรคเบาหวานในชีวิตประจำวัน ประกอบด้วย:

• การจัดการความเครียด: ความเครียดสามารถส่งผลต่อระดับน้ำตาลในเลือด
• การเดินทางกับโรคเบาหวาน: วางแผนการรับประทานยาและอาหารล่วงหน้า
• การทำงานและโรคเบาหวาน: แจ้งนายจ้างและเพื่อนร่วมงานเกี่ยวกับภาวะของคุณ

คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับโรคเบาหวาน

เบาหวานรักษาให้หายขาดได้หรือไม่?

ปัจจุบันยังไม่มีวิธีรักษาเบาหวานให้หายขาด แต่สามารถควบคุมได้ด้วยการรักษาที่เหมาะสม

ผู้ป่วยเบาหวานสามารถรับประทานผลไม้ได้หรือไม่?

ผู้ป่วยเบาหวานสามารถรับประทานผลไม้ได้ แต่ควรเลือกผลไม้ที่มีดัชนีน้ำตาลต่ำและควบคุมปริมาณ